خبرگزاری تسنیم، وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران، روز سه‌شنبه هفتم آذر از قطعی شدن خرید و ورود هلی‌کوپتر جنگی میل ۲۸، جنگنده سوخو ۳۵ و هواپیمای آموزشی یاک ۱۳۰ به سازمان رزم نیروهای مسلح خبر داد.

این خبرگزاری به نقل از مهدی فرحی، جانشین وزیر دفاع جمهوری اسلامی، نوشت که فرایند ورود این تسلیحات نظامی در جریان است.

فرحی در گفت‌وگو با تسنیم ضمن بیان این ادعا که «در برخی حوزه‌های دفاعی جزو چند کشور برتریم و در برخی حوزه‌ها مسیر بلوغ را طی می‌کنیم» اشاره کرد: «برای تکمیل توان دفاعی باید علاوه بر توسعه توانمندی‌های درون‌زا از راه‌های میان‌بر نیز استفاده کنیم که یکی از این حوزه‌ها حوزه فناوری هوایی است.»

این اظهارات در حالی بیان می‌شوند که محمدرضا آشتیانی، وزیر دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح، پیش از این اواخر تیرماه در حاشیه نشست هیئت دولت گفته بود که ایران هنوز قصد ندارد جنگنده‌ سوخو بخرد.

آشتیانی با بیان اینکه جمهوری اسلامی در حوزه هوایی «شرایط بسیار خوبی» دارد و در زمینه‌ ساخت، تولید و تحقیق تسلیحات هم جزو «کشورهای برتر» است، تاکید کرد: «ما خودمان تولیدکننده‌ایم و در بخش صنعت هوایی در حوزه جنگنده‌ها، هواپیمای ترابری، هواپیمای آموزشی و سایر بخش‌ها کار می‌کنیم.»

ورود جت‌های سوخو ۳۵ فلانکر‌ــ‌‌ئی (Su-35 Flanker-E) به ایران برای نیروی هوایی جمهوری اسلامی که سال‌ها است هیچ جت جنگنده جدیدی وارد نکرده، یک نقطه عطف است.

جمهوری اسلامی در سال‌های گذشته به فکر خرید سوخو‌ــ‌۳۰ فلانکر از روسیه بود و دست‌کم از سال ۲۰۱۶، گمانه‌زنی‌هایی مبنی بر تمایل تهران به تولید مشترک این هواپیمای جنگنده با روسیه شنیده می‌شد. با این حال پس از حمله سرنوشت‌ساز روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ بود که مسکو و تهران روابط دفاعی‌شان را تا سطح بی‌سابقه‌ای ارتقا دادند.

ایران برای حمله به شهرهای اوکراین صدها پهپاد در اختیار روسیه قرار داد و روسیه در ازای آن، قرار است سوخو ۳۵ به ایران بفروشد. برخی کارشناسان می‌گویند این جنگنده‌ها به احتمال زیاد همان‌ جت‌هایی‌اند که در سال‌های اخیر برای صادرات به مصر ساخته شدند اما قاهره آن قرارداد را لغو کرد.

امیدواری جمهوری اسلامی برای تحقق خواسته‌اش در دستیابی به تسلیحات نظامی مسکو در حالی است که به اعتقاد برخی ناظران، فرود آمدن جنگنده‌های سوخو ۳۵ روسیه در ایران می‌تواند کشورهای خاورمیانه را به رقابت‌های نظامی وارد و تنش‌ها در این منطقه را تشدید کند.

پیش‌تر، نشریه فارن‌پالیسی در گزارشی به پیامد معامله تسلیحاتی مسکو و تهران برای خاورمیانه پرداخته بود. بر اساس تحلیل این نشریه، خرید هواپیما‌های جنگنده چندمنظوره روسیه و همچنین همکاری در زمینه آموزش نظامی و توسعه تسلیحات گام مهمی در تعمیق روابط امنیتی مسکو و تهران تلقی می‌شود و چنین رویدادی از تغییر رویکرد مسکو حکایت دارد.

در سال‌های اخیر، مسکو سعی می‌کرد فروش تسلیحات به ایران را به‌دقت و با در نظر گرفتن ملاحظات نظامی و سیاسی‌اش در قبال سایر کشورهای‌ منطقه تنظیم کند. مهم‌ترین معامله تهران و مسکو در دهه گذشته خرید سامانه پدافند هوایی اس‌ــ‌۳۰۰ روسیه در سال ۲۰۱۶ بود. 

سابقه خرید هواپیماهای جنگنده روسیه به بیش از ۲۰ سال قبل برمی‌گردد. آخرین باری که روسیه هواپیما‌های جنگی به ایران تحویل داد، اوایل دهه ۲۰۰۰ بود؛ زمانی که تنها شش فروند سوخو ۲۵ به ایران فرستاد. پیش‌تر، در اواخر دوره جنگ سرد، اتحاد جماهیر شوروی تعداد قابل‌توجهی جت‌های جنگنده و بمب‌افکن، تانک، زیردریایی و سامانه‌های پدافند هوایی به ایران فروخته بود.

به گزارش فارن‌پالیسی، انتقال تسلیحات جدید از روسیه به ایران ممکن است در کوتاه‌مدت توازن قوا در خاورمیانه را چندان تغییر ندهد. ضربه سنگین وارده شده به تجهیزات روسیه در جنگ اوکراین این گمانه را تقویت می‌کند که مسکو احتمالا مجبور است صادرات تسلیحات نظامی‌اش را کاهش دهد. مهم‌تر از آن، قدرت نظامی اولیه ایران در قابلیت‌های نامتقارن آن از جمله استفاده از هواپیما‌های بدون‌سرنشین، موشک‌های کروز، موشک‌های بالیستیک و شبکه پیچیده‌ای از نیرو‌های نیابتی در منطقه نهفته است.

از سوی دیگر، ایران برای به‌ پرواز درآوردن هواپیماهای سوخو‌ ۳۵ باید نیروی متخصص کافی شامل خلبان‌ برای بهره‌برداری از این جنگنده‌ها و کارشناسان و سامانه تعمیر و نگهداری برای سرپا نگه داشتن سوخوها را آموزش دهد. این در حالی است که تحریم‌ها بر صنعت دفاعی روسیه چنبره زده و از سوی دیگر، فرسایش ماشین جنگی مسکو در صحنه نبرد با اوکراین، تضمین این موضوع را در هاله‌ای از تردید فرو برده است؛ چرا که تامین قطعات یدکی برای روسیه چالش‌برانگیز خواهد بود.

با این حال فروش‌ تسلیحات روسیه به ایران در درازمدت احتمالا هزینه‌های دفاعی خاورمیانه را بالا خواهد برد. در حال حاضر، خاورمیانه یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان تسلیحات در جهان است. این منطقه میزبان پنج کشور از ۱۵ واردکننده بزرگ سلاح در جهان یعنی عربستان سعودی، قطر، مصر، امارات متحده عربی و کویت است و بر اساس داده‌های سال ۲۰۲۲، از ۱۵ کشور برتر از نظر نسبت هزینه‌های دفاعی به تولید ناخالص داخلی، ۹ کشور در این منطقه قرار دارند؛ یعنی کشورهای عمان، کویت، الجزایر، اردن، عربستان سعودی، مراکش، اسرائیل، امارات متحده عربی و قطر.

با توجه به این موارد و در شرایط بحرانی و پرتنش کنونی در خاورمیانه پس از حمله حماس به اسرائیل در روز هفتم اکتبر، ورود جنگنده‌های پیشرفته و احتمالا سایر تسلیحات روسی در آینده به ایران، می‌تواند نگرانی دولت‌های منطقه را برانگیزد و چرخه خرید تسلیحات مشابه را بار دیگر به حرکت درآورد.